Zakłady obuwnicze „OTMĘT”

Datowany na początek XIII wieku Otmęt aż do 1961 roku rozwijał się jako odrębna od Krapkowic miejscowość.Początkowo bogata wieś, na skutek licznych perturbacji własnościowych mocno podupadła w XVIII wieku, stając się zacofanym zaściankiem. Ludność z trudem gospodarowała na ubogich glebach. Dobrze żyło się tylko łodziarzom, część mieszkańców znalazło też zatrudnienie w rozwijającym się przemyśle wapienniczym       w Gogolinie, a od 1902 roku w krapkowickiej papierni. Sytuacja diametralnie zmieniła się w roku 1931, kiedy tutejszy majątek ziemski hrabiny Marii Sylvii von Sponneck nabył czeski potentat przemysłowy Tomasz Bata. Bata, będąc już od 1922 roku największym europejskim producentem obuwia, szukał możliwości wejścia na rynki zagraniczne.

Wówczas jednak nie było jeszcze mowy o wolnym handlu i poszczególne państwa nakładały na siebie nawzajem wysokie cła zaporowe, by chronić własnych producentów. Bata opracował więc strategie budowy sieci spółek-córek koncernu, będących formalnie autonomicznymi przedsiębiorstwami. Zarejestrowane w danym kraju mogły produkować i sprzedawać buty jako podmiot krajowy, nieobłożony cłami. Jako pierwsza powstała w ten sposób spółka Deutsche Schuh AG„Bata” z siedzibą w Berlinie. Firma rozpoczęła poszukiwania dogodnej lokalizacji do budowy zakładu produkcyjnego. Zainteresowanie jej przedstawicieli skierowało się przede wszystkim na Śląsk, gdzie stosunkowo najkorzystniej kształtowały się ceny gruntów i koszty siły roboczej. Wśród wielu wytypowanych lokalizacji znalazł się Otmęt, którego dodatkowymi zaletami były: linia kolejowa Gogolin-Prudnik, łącząca się z dwiema dużymi magistralami kolejowymi, duża dostępność niewykwalifikowanych robotników oraz spory, bo liczący 625 hektarów obszar majątku, zapewniający miejsce na długofalowy rozwój.

Nie bez znaczenia było też położenie Otmętu nad Odrą. W tym czasie żywa była     w Czechach i Niemczech idea budowy kanału Odra – Dunaj. Bata liczył tu na możliwość wykorzystania żeglugi do transportu surowców oraz gotowych wyrobów. W listopadzie roku 1930 Deutsche Schuh zakupiła otmęcki majątek ziemski, a już wgrudniu 1931 roku rozpoczęto produkcję obuwia tekstylnego w pierwszej hali oraz uruchomiono wydział produkcji gumy. Do roku 1935 ukończono budowę całego zakładu – czterech hal produkcyjnych, nowoczesnej kotłowni, magazynów i infrastruktury pomocniczej. Firma, która w międzyczasie przeniosła siedzibę z Berlina do Otmętu i zmieniła nazwę na „Bata” AG, stała się niebawem posiadaczem największego i najnowocześniejszego zakładu obuwniczego w Niemczech    i drugim producentem obuwia w tym kraju (po Salamander AG), produkując rocznie ponad 3,5mln par butów. Na skutek narastającego konfliktu między nazistowskimi Niemcami a Czechosłowacją w 1938 roku, Bata, w obawie przed nacjonalizacją otmęckich zakładów, dokonał sprzedaży części akcji niemieckiej spółki.

Firma, teraz z przewagą kapitału szwajcarskiego, zmieniła nazwę na „Ota – Schlesische Schuh-Werke” i pod tą nazwą działała do końca II wojny światowej. Po wojnie, już w polskich rękach, została znacjonalizowana i jako Śląskie Zakłady Obuwia, a od 1962 roku Śląskie Zakłady Przemysłu Skórzanego „Otmęt”, kontynuowała tradycję produkcji wysokiej jakości obuwia na rynek krajowy, a przede wszystkim na eksport. Warto wspomnieć, że powojenny sukces zakładu jest w dużej mierze dziełem wieloletniego dyrektora Władysława Piechoty. Piechota, będący przedwojennym absolwentem Batowskiej Szkoły Pracy    w Zlinie, pracował najpierw w polskiej fabryce „Baty” w Chełmku. Po wojnie kierował zaś zakładami w Otmęcie i Nowym Targu, wniósł też kluczowy wkład w budowę hali widowiskowo-sportowej, która dziś nosi jego imię. Niestety, wraz z załamaniem gospodarki w latach osiemdziesiątych i transformacją ustrojową lat dziewięćdziesiątych, ŚZPS „Otmęt” straciły swoją silną pozycję.

Rozpad rynku krajowego, utrata największych odbiorców zagranicznych i urealnienie wartości złotówki do dolara wpędziły zakład w potężne kłopoty finansowe. Przekształcenie w spółkę akcyjną skarbu państwa i mianowanie kolejno kilkunastu prezesów zarządu z nadania Warszawy, niekoniecznie według klucza kompetencji, zrobiło swoje. Potężny zakład upadł w roku 1999. Dziś na jego terenie znajduje się Park Przemysłowy Otmęt. Funkcjonuje tu około dwudziestu firm różnych branży, w tym trzy, kontynuujące tradycje obuwnicze tego miejsca: N-Steel, Nagaba i Otmęt-Zbyt. Ta ostatnia firma posiada prawa do nazwy i znaku towarowego „Otmęt”.

Bibliografia

• Archiwum Państwowe w Opolu,zespół akt „Spółka Akcyjna Otmęt w Krapkowicach”
• Archiwum Państwowe w opolu,zespół akt „Rejencja opolska, wydział I”
• Bata Bericht, roczniki 1932-1938.
• Piechota W. [Red.] –Historyczny zarys powstania i rozwoju Śląskich Zakładów Przemysłu Skórzanego Otmęt w Krapkowicach. Krapkowice 1984.